De gevels van woontoren De Verkenner, het nieuwe entreegebouw voor Kanaleneiland in Utrecht, worden voorzien van een kunstwerk: 13.000 keramische tegels met dichtregels, ontworpen door beeldend kunstenaar Milou van Ham, in samenwerking met Moniek Driesse, en dichter Tsead Bruinja en geproduceerd door Koninklijke Tichelaar Makkum.
Robert Winkel is sinds 2007 betrokken bij het ontwerpen van het entreegebouw voor Kanaleneiland aan het 5 Mei Plein in Utrecht. In 2012 kreeg Mei opdracht van Mitros om hier een woongebouw voor ca. 100 woningen te ontwerpen. In het gebouw bevinden zich huurwoningen, woon-werkwoningen en maatschappelijk/zelfstandig wonen voor autistische jongeren. Kanaleneiland was één van de zogenaamde ‘Vogelaarwijken’ en daarom is er een groot transformatieprogramma opgezet om de teneur van deze wijk te keren. Dit woongebouw is een belangrijke mijlpaal in deze transformatie. Zie ook de projectpagina van De Verkenner.
Mei maakt zich als architectenbureau sterk voor kunsttoepassingen in gebouwen. Voor dit kunstproject heeft Mei daarom zelf de opdracht gegeven. We hebben beeldend kunstenaar Milou van Ham uitgedaagd met tekst een dramatische laag aan te brengen in het gebouw. Robert en Milou kennen elkaar van de samenwerking voor ‘De 4 Werelden’ in Spijkenisse. De combinatie van architectuur en tekst leidt tot onverwachte ervaringen. Het ‘lezen’ van een gebouw in alledaags gebruik geeft de bezoeker en bewoner een bijzondere sensatie. Tekst overstijgt het idee van een ornament. Door de betekenis van de tekst te verbinden met herkenbare zaken in de buurt wordt het gebouw plek-eigen gemaakt. De bewoners van dit stadsdeel kunnen hierdoor het gebouw toe-eigenen; het woongebouw wordt verpersoonlijkt. Het gebouw ‘spreekt’ de lezer aan of toe.
De gevel van woontoren De Verkenner wordt bekleed met betonnen elementen waarin tegels zijn opgenomen. De panelen zijn donkerbruin en de tegels aardeoranje. We spraken Jan Tichelaar van de aardewerkfabriek Koninklijke Tichelaar in Makkum om de financiële en productietechnische kanten van de kunsttoepassing te verkennen. Deze gesprekken verliepen positief en de gewenste toepassing bleek haalbaar te zijn. In totaal worden er voor de gevel zo’n 13.000 tegels geproduceerd.
De keramische tegels van 150 x 400 mm worden verticaal geplaatst en in de betonnen gevelelementen – geproduceerd door Decomo – meegegoten. Over de hele gevel, ook aan de onderzijde van de balkons en het overstek, zullen de tegelteksten leesbaar zijn.
De tegels worden ‘at random’ in de gevel geplaatst. Daardoor is de manier waarop je de tegelregels zult lezen en onderling met elkaar zult verbinden anders dan bij een verhaal of lied waarvan de tekstvolgorde vaststaat. Voor dit kunstwerk staat elk van de tegelteksten op zichzelf. In het voorbijgaan zijn ze per stuk, los van de andere tegels, te lezen. Gezamenlijk vormen ze een variërend en spannend geheel.
De tekst voor de zestien tegels schrijft dichter Tsead Bruinja samen met Milou. Het verhaal van ‘Rozen & Beton’ is te lezen als een improvisatie, met variaties zoals in de jazz. De tekst is ritmisch als een lied en de zestien tegelteksten vormen een poëtische reflectie op menselijke vriendschappen en relaties. Het zijn mini-verhalen waarin huis-, tuin- en keukengebeurtenissen en echte mensen de hoofdrol spelen. Ze gaan over samenleven in een huis, een gebouw, een wijk of een stad; toen, nu en later.
Speciaal voor dit kunstwerk ontwerpt Milou, in samenwerking met Moniek Driesse, een lettertype. Elke tegeltekst heeft een eigen achtergrond, opgebouwd uit een patroon van lijnen. Dit geeft de tegels extra tactiliteit en structuur. De medewerkers van betonfabriek Decomo leggen de tegels in steeds wisselende samenstellingen in de gevelelementen: zij componeren zo de samenhang in het verhaal.
