CreativRevier Hamm

Van steenkool naar cultuur; herbestemming van voormalig mijnencomplex

In het voormalig mijnencomplex Heinrich Robert, één van de laatste producerende kolenmijnen in Hamm (Ruhrgebiet, Duitsland), werkt Mei samen aan de transformatie van een aantal Rijksmonumentale gebouwen. Het tot op heden voor de buitenwereld afgesloten mijncomplex wordt als geheel getransformeerd tot een toegankelijk en aantrekkelijk nieuw stadsdeel onder de naam CreativRevier, waar straks gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden. Bij de transformatie, waarin onder andere ruimte gemaakt wordt voor een hotel, werkruimtes, gastronomie en een gezondheidscentrum, wordt gestreefd naar het zo veel mogelijk behouden van het karakter van de bestaande gebouwen, met respect voor het industriële verleden.

Context

Het deel van het complex waar Mei aan werkt, bestaat uit vijf gebouwen die zijn gebouwd tussen 1900 en 1980. Deze bouwdelen deden onder andere dienst als directiegebouw, loonhal, kleedruimten, lampenkamers en magazijnen. De gebouwen hebben verschillende bijzondere kwaliteiten, variërend van gedetailleerde bakstenen gevels tot fraai tegelwerk en typerende industriële elementen. De drie grootste bouwdelen hebben een monumentale status en zijn indrukwekkend vanwege hun grote centrale ruimtes en authentieke details. Momenteel is het gebied verlaten, maar tot tien jaar geleden was de mijn nog in gebruik. Bergwerk Ost was een van de grootste werkgevers in de regio en speelde als zodanig een belangrijke rol in de stad. Het complex heeft daardoor een bijzondere plek in het collectieve geheugen van Hamm verworven.

Duidelijk zichtbaar is dat de ruimtes van het ensemble een opvolging zijn van hoe de mijn bovengronds functioneerde en hoe de mijnwerkers zich door het complex bewogen. Het geheel bevat een brede diversiteit aan soorten ruimtes, zoals de monumentale ‘Lohnhal’ en zogeheten ‘Kaues’ waar de mijnwerkers zich konden omkleden, waarna de kleding efficiënt en veilig naar het plafond werd getakeld. Deze sprekende geschiedenis wordt meegenomen in het nieuwe plan, zodat een nieuwe generatie weer met plezier gebruik kan maken van het gebied.

Het complex ligt in een groen gebied. Het ligt op afstand van het stadscentrum, maar heeft veel potentie om een opzichzelfstaand aantrekkelijk en levendig gebied te worden. De Heinrich Robert-mijn is onderdeel van een groot mijnenlandschap en tevens onderdeel van de 400 km-lange ‘Route der Industriekultur’, een route die alle voormalige mijncomplexen in het Ruhrgebiet verbindt. Door het gebied weer open te maken voor bezoekers, kan het CreativRevier omgevormd worden tot een aantrekkelijke en bruisende nieuwe hotspot in de regio Hamm.

Door de intrinsieke cultuurhistorische waarde te omarmen, ontstaat een unieke omgeving

Verbinding

In de bestaande situatie is het monumentale ensemble erg introvert. Er is amper verbinding met de directe omgeving en binnen het complex doet het door alle verbouwingen soms erg donker en labyrintisch aan. Het ophelderen van de interne routing en het verbinden van de openbare ruimte en interieur van het complex zullen daarom belangrijke interventies binnen het nieuwe plan vormen. Door het complex te openen, kunnen de gebruikers van het gebied de bijzondere gebouwen van de Heinrich Robert-mijn opnieuw waarderen.

Voor dit plan ontwikkelt Mei een nieuwe routing als ruggengraat, perfect aansluitend op de bestaande bebouwing, die de grote ruimtes van de verschillende locaties met elkaar verbindt. In deze ruimtes worden wintertuinen ingepast als groene longen, die voor daglicht en frisse lucht zorgen, maar ook een herkenningspunt vormen binnen het complex. De ruggengraat vormt een passage waaraan ruimte is voor exposities, etaleren en ontmoetingen. Zowel grote als kleine bedrijven kunnen plekken huren; variërend in grootte, daglicht en zichtbaarheid ten opzichte van de rest van het gebied. Tevens zorgt de ruggengraat voor verbinding met de hoger- en lagergelegen niveaus en de omliggende openbare omgeving. Als gebruiker ben je zo in ieder gedeelte van het complex onderdeel van de route en gemeenschap. Dit heeft als voordeel dat leegstand in uithoeken van het complex wordt voorkomen, de community goed kan functioneren en het complex weer energie gaat uitstralen. Op deze manier wordt bovendien, met het oog op optimale toekomstbestendigheid, de flexibiliteit van het plan gewaarborgd.

Een duurzaam plan

Door de intrinsieke cultuurhistorische waarde van het ensemble te omarmen, ontstaat er een unieke omgeving met ruimte voor een nieuw programma. Tegelijkertijd draagt dit bij aan de duurzaamheid, creëert het een prettige sfeer en kunnen de kosten relatief laag blijven. De nieuwe groene wintertuinen dienen als tussenklimaat en buffer, waardoor met relatief beperkte middelen een slim en groen plan wordt ontworpen. Het groen vormt tevens een verwijzing naar de geologische geschiedenis van de plek, daar het steenkool zijn oorsprong vindt in de resten van bomen en planten. Het dak zal volledig worden geïsoleerd waarbij PV wordt geïntegreerd, waardoor de mogelijkheid voor energieopwekking op het dak ontstaat. Zo kan het complex, net als in de tijd van de kolenmijn, opnieuw in eigen energie gaan voorzien. Tevens wordt er gekeken naar de mogelijkheden van hergebruik van energie en – passend bij de idealen van Cradle to Cradle – hergebruik van materialen die al voor handen zijn.

Gewonnen architectenselectie

In 2020 won Mei de Europese architectenselectie voor de herbestemming, uitgezet door Entwicklungsagentur CreativRevier Heinrich Robert GmbH. Mei werkt samen met Bahl Architekten aan het ontwerp. Het vooronderzoek is in mei 2021 afgerond, waarna het ontwerp verder wordt uitgewerkt ten behoeve van de aanvraag voor de omgevingsvergunning en wijziging van het bestemmingsplan.